Bezpieczna podróż samochodem – jak walczyć z rozkojarzeniem

Niebezpieczeństwa multitaskingu

Raport opublikowany pod koniec 2015 roku przez Laboratorium Badań nad Transportem (ang. Transport Research Laboratory) „The battle for attention” [dosł. „Bitwa o uwagę”], wskazał ryzyka z jakimi wiąże się multitasking. Badania potwierdziły, że zadania wykonywane jednocześnie niemal zawsze ze sobą kolidują. Mózg tak naprawdę nigdy nie skupia się na dwóch rzeczach w tej samej chwili – raczej przeskakuje z jednej na drugą. Oznacza to, że podróż samochodem staje się niebezpieczna, gdy kierowca zajmuje się kilkoma rzeczami naraz lub jest rozkojarzony. 

Polski Instytut Mindfulness także uważa, że kiedy robimy wiele zadań na raz „mózg musi przejść skomplikowany proces dezaktywacji neuronów związanych z jednym zadaniem i aktywacji neuronów dotyczących drugiego zadania. Oznacza to, że kiedy chcesz wysłać sms podczas rozmowy, musisz najpierw wycofać uwagę z rozmowy, aby skupić się na treści wysyłanej wiadomości”. Nasz mózg z natury nie pozwala nam więc w pełni skupić się na kilku czynnościach wykonywanych w tym samym czasie. Ta sama zasada dotyczy kierowców: „Rozmawianie przez telefon podczas jazdy samochodem powoduje ogromny wzrost ryzyka wypadku, nawet jeśli używasz tzw. zestawu głośnomówiącego.” Co więcej „multitasking powoduje wydzielanie hormonów stresu (adrenalina, kortyzol) i negatywnie wpływa na pamięć”.¹

Jak dużym problemem jest rozkojarzenie?

Według najnowszych amerykańskich badań, 78% kolizji i 65% groźnych sytuacji na drodze spowodowanych jest nieuwagą lub rozkojarzeniem kierowcy. Oznacza to, że podróż samochodem staje się niebezpieczna, gdy za kierownicą siedzi osoba zestresowana lub otaczana zbyt silnymi bodźcami z zewnątrz.

Inne badania oparte na nagraniach wideo z udziałem kierowców wykazały, że każdy z nich w pewnym momencie traci koncentrację. W sumie zarejestrowano, że 14,5% czasu jazdy spędzili oni na wykonywaniu różnych rozpraszających uwagę czynności, czyli średnio raz na sześć minut. Tak duża częstotliwość świadczy o tym, że podróż samochodem naraża kierowców na duży wysiłek i są wystawiani oni na zbyt wiele bodźców.

W Polsce w 2018 r. jedną z głównych przyczyn zgłoszonych wypadków drogowych było nieustąpienie pierwszeństwa pieszemu na przejściu dla pieszych (3072 przypadków, co stanowi 11% wszystkich wypadków spowodowanych przez kierujących). ² Ciężko obliczyć, jak dokładnie rozkojarzenie może wpływać na to, czy kierowca właściwie rozejrzy się przed wjechaniem na pasy. Można jednak przyjąć, że rozproszona uwaga odgrywa znaczącą rolę, szczególnie jeśli kierujemy się wytłumaczeniem takim jak „nie wiem jak to się stało, nie widziałem cię”.

Rodzaje rozproszenia uwagi

Psychologowie wyróżniają cztery rodzaje rozproszenia uwagi kierowcy, które mogą sprawić, że podróż samochodem stanie się realnym zagrożeniem dla wszystkich uczestników ruchu drogowego:

• Wizualne – kierowca widzi coś, co utrudnia obserwację drogi i otoczenia.
• Poznawcze – kiedy kierowca myśli o czymś innym niż prowadzenie auta.
• Biomechaniczne – kiedy kierowca wykonuje jakieś fizyczne zadanie niezwiązane z czynnością prowadzenia, takie jak sięganie po coś do schowka.
• Słuchowe – dźwięk, który uniemożliwia kierowcy skupienie się na prowadzeniu auta.

Niektóre czynności mogą też wiązać się z wieloma formami rozproszenia uwagi. Dla przykładu, kiedy korzystamy z telefonu trzymając go w ręku podczas jazdy samochodem, jest to czynnik dekoncentrujący nas w wymiarach biomechanicznym, słuchowym oraz poznawczym.

Czego powinni unikać kierowcy

Dla kierowców spędzających większość dnia w drodze, rozproszenie uwagi jest szczególnym wyzwaniem, ponieważ często potrzebują wykonywać inne zadania związane z wykonywaniem swojej pracy – kontaktować się z klientami, odpowiadać na prośby kolegów, umawiać lub przekładać spotkania itd. Taka podróż samochodem jest ekstremalnie niebezpieczna.

Wielu kierowców nie mając czasu zatrzymać się na jedzenie często wybiera kanapkę czy przekąskę. Warto zatem podkreślić, że jedzenie za kółkiem wiąże się z wysokim poziomem rozproszenia biomechanicznego, jak pokazuje raport TRL.

Jak zwalczać rozkojarzenie

Zwalczanie rozkojarzenia jest trudne, ale nie niemożliwe. Najlepszym rozwiązaniem jest wprowadzenie rozsądnych zasad uwzględniających wszystkie czynniki rozpraszające uwagę.

Zachęcaj kierowców, aby odpowiadali na wiadomości w czasie postoju w bezpiecznym miejscu, a nie podczas podróży samochodem.

To samo dotyczy jedzenia. Powtarzaj kierowcom, że powinni znaleźć czas na przerwę w podróży samochodem oraz na regenerację, które są równie istotne co tankowanie samochodu.

Ważne jest też, aby kierowcy potrafili rozpoznawać „rozpraszacze” i sami powstrzymywali się przed wykonywaniem tego typu czynności. Jazda samochodem wymaga bowiem także samoświadomości.

Wykorzystanie technologii do walki z rozproszeniem

Nowoczesna technologia wbudowana w samochodach lub dostępna na smartfonach sprawia, że unikanie czynników rozpraszających jest coraz trudniejsze, ale istnieją sposoby minimalizowania ich skutków. Możesz na przykład zainstalować na służbowych telefonach aplikację, która uruchamia tryb samolotowy po przekroczeniu określonej prędkości. Oznacza to, że kierowca będzie mógł odebrać połączenia i wiadomości dopiero po zatrzymaniu się, co sprawi, że podróż samochodem będzie o wiele bezpieczniejsza.  

Spójrzmy prawdzie w oczy – multitasking jest swoistym mitem. Wykonywanie więcej niż jednej czynności na raz w czasie jazdy samochodem oznacza, że żadnej z nich nie wykonujesz z pełnym wykorzystaniem swoich możliwości. Wielozadaniowość na drodze może mieć fatalne konsekwencje. Zadbaj o bezpieczeństwo swoich kierowców i porozmawiaj z nimi, jakie czynniki mogą sprawić, że podróż samochodem będzie zbyt ryzykowna.

_{¹ Polski Instytut Mindfulness, „Multitasking”
² Komenda Główna Policji Biuro Ruchu Drogowego, „Wypadki drogowe w Polsce w 2018 roku”}