Jak zadbać o sen dla bezpieczeństwa podróży?

Brak snu to coraz bardziej powszechne zjawisko – dla firm to koszt ośmiu dni roboczych na pracownika.

Z badań realizowanych między innymi we Francji i Norwegii¹  wynika, że przemęczenie kierowców może być przyczyną nawet 20% wypadków drogowych. Jak podaje Komenda Główna Policji, zmęczenie lub zaśnięcie było przyczyną 2% wszystkich wypadków drogowych spowodowanych przez kierujących w 2017 roku w Polsce². Biorąc pod uwagę tylko wypadki na autostradach, zmęczenie lub zaśnięcie to po niedostosowaniu prędkości i niezachowaniu odległości między pojazdami trzecia w kolejności przyczyna wypadków. Ryzyko rośnie przede wszystkim nocą.

Dla tych, którzy naprawdę przekraczają granice, konsekwencje mogą być tragiczne. Badania realizowane w Nowej Zelandii wykazały, że po 17 godzinach bez snu poziom koncentracji jest porównywalny z sytuacją, gdy mamy 0,5 promila alkoholu we krwi, czyli znacznie powyżej dozwolonego w Polsce limitu. Po 24 godzinach bez snu naszą koncentrację można porównać do posiadania 1 promila alkoholu we krwi, czyli dwukrotnie więcej niż dolny próg stanu nietrzeźwości zdefiniowany przez polskie prawo³.

Zarządzający kierowców doskonale zdają sobie sprawę z potencjalnych skutków prowadzenia po alkoholu. Prym w Europie pod tym względem wiodą Szwedzi – 60% taksówek i 85% autobusów szkolnych ma zainstalowaną w swych pojazdach blokadę alkoholową, tzw. alcolock, która uniemożliwia pracę kierowcom choćby z najmniejszym poziomem alkoholu we krwi.⁴  Flotę wyposażoną w alcolock dostarcza do Skandynawii m.in. polski Solaris Bus & Coach.⁵

Niestety, do dziś nie wymyślono takiego rozwiązania na zmęczenie, mimo że jego skutki są porównywalne do jazdy po alkoholu. Managerom flot pozostaje więc polegać na zdrowym rozsądku i samokontroli kierowców lub na tachografach, których ograniczenia są jednakowe dla wszystkich.

Niestety często pojawia się pokusa jazdy pomimo zmęczenia, którą dodatkowo napędza chęć zrealizowania celów biznesowych i wyprzedzenia konkurencji na rynku.

Stwórz warunki dla dobrego zdrowia

Długie godziny za kierownicą przyczyniają się do rozwoju wielu problemów zdrowotnych. Powszechnym skutkiem są otyłość i choroby serca, wynikające z niezdrowej diety i braku aktywności fizycznej. Nawet jeśli samo prowadzenie auta nie wpływa bezpośrednio na koncentrację kierowcy, to te dwie dolegliwości mogą wywoływać zaburzenia snu.

Duże niebezpieczeństwo niesie zjawisko obturacyjnego bezdechu sennego (OBS). Jest to najczęstszy rodzaj bezdechu sennego, dotykający nawet 13% kierowców, wśród których najbardziej narażeni są mężczyźni w średnim wieku, szczególnie ci z nadwagą.⁶  Dla kierowców cierpiących na OBS ryzyko wypadku wzrasta aż siedmiokrotnie w porównaniu do osób zdrowych.⁷

Choroba ta – o ile kierowcy w ogóle są jej świadomi – jest bardzo rzadko zgłaszana we flotach. Wynika to w dużej mierze z obawy przed utratą pracy, mimo że troska o swoje zdrowie i zgłaszanie wszelkich problemów z nim związanych nie powinno być przyczyną zwolnienia. W styczniu 2016 roku brytyjskie stowarzyszenie osób cierpiących na OBS (OSA Partnership Group) rozpoczęło kampanię skierowaną do zawodowych kierowców, której celem było namówienie ich do badania i szybkiego podjęcia leczenia. Stowarzyszenie obliczyło, że kierowcy poddani leczeniu mogą wrócić do wykonywania zawodu w ciągu czterech tygodni.⁸

Na problem zwraca uwagę także polskie Ministerstwo Zdrowia. Idąc w ślad za dyrektywą unijną wprowadziło w 2015 roku obowiązkowe badania w kierunku bezdechu sennego dla przyszłych kierowców. Zdiagnozowani kierowcy muszą podjąć leczenie OBS, w przeciwnym wypadku stracą prawo jazdy.⁹

Poza oferowaniem pomocy od specjalistów, managerowie floty mogą zachęcać swoich kierowców do poprawy jakości snu poprzez promowanie zdrowego trybu życia. Do takich rozwiązań należy m.in. rozdawanie voucherów do restauracji ze zdrową żywnością lub finansowanie karnetów na siłownię. Pozytywnym efektem może być nie tylko lepszy sen, ale też poprawa ogólnej jakości życia.

Monitorowanie stanu zdrowia

Niektóre firmy testują urządzenia monitorujące czujność kierowcy i jego poziom stresu, a także jakość snu. Na rynku są opaski, których zadaniem jest przewidzieć, kiedy kierowca może zasnąć za kółkiem.¹⁰

Według wytycznych Inspekcji Transportu Drogowego¹¹ kierowcy nie powinni poświęcać dziennie więcej niż 9 godzin na prowadzenie pojazdów. Po spędzeniu za kółkiem czterech i pół godziny kierowca powinien zrobić ciągłą przerwę trwającą co najmniej czterdzieści pięć minut. Może rozdzielić je na krótsze przerwy. Te wytyczne mają służyć nie tylko kierowcom, ale też managerom flot, których zadaniem jest m.in. bezpieczeństwo kierowców z realizacją celów transportowych.

W Shell bezpieczeństwo na drodze to jedna z kluczowych wartości, dlatego monitorujemy czas pracy kierowców i dbamy o jego nieprzekraczanie, organizujemy szkolenia i przygotowujemy materiały na temat mikrosnu oraz sposobów radzenia sobie ze zmęczeniem. Wśród tych ostatnich są m.in. prawidłowa dieta, regularna aktywność fizyczna, odpowiednia ilość snu w ciągu doby i regularny wypoczynek.

Zdrowy kierowca to wydajny kierowca, a każda forma monitorowania powinna być postrzegana jako droga ku poprawie jakości pracy. Powinna być traktowana jako pomoc w wykonywaniu pracy, a nie jako środek do jej pozbawienia. Dostosowując poziom trudności lub intensywności zadań do możliwości kierowców, managerowie mogą skuteczniej optymalizować trasy i efektywność pracy floty.

Korzyści z zarządzania odpoczynkiem kierowców:

Optymalizacja tras – możliwość zmiany tras w celu poprawy koncentracji lub zwiększenia efektywności przerw.

Lepsze stawki za ubezpieczenie – zmniejszenie ogólnej liczby wypadków wpłynie pozytywnie na koszty ubezpieczenia.

Likwidacja ukrytych kosztów – zmniejszenie czasu przestoju kierowcy spowodowanego wypadkiem lub dolegliwościami wynikającymi z braku snu; zmniejszenie czasu przestoju pojazdu związanego z naprawami lub w wyniku wypadku.

Brak snu to poważny problem, który nierozwiązany może przynieść niebezpieczne, a nawet tragiczne skutki. Wiele flot już teraz ma trudności w pozyskaniu do pracy nowych kierowców. Po części wynika to właśnie z faktu, że zawód ten jest kojarzony z problematycznym, niezdrowym stylem życia.

Monitorując pracę kierowców firma powinna zadbać o to, by pracownicy czuli się wspierani, a nie kontrolowani. Warto ich nagradzać za pozytywne wybory zdrowotne, które ostatecznie przyniosą korzyści zarówno im, jak i pracodawcy.

_{¹ T. Makowiec-Dąbrowska et al.; „Wpływ zmęczenia na zdolność prowadzenia pojazdów” [w:] „Medycyna pracy”; nr 62(3); 2011; Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi; str. 281-290.}

_{² Komenda Główna Policji, Biuro Ruchu Drogowego, Raport Wypadki drogowe w Polsce w 2017 roku, Warszawa 2018}

_{³ art. 115 § 16 Kodeksu karnego}

_{⁴ http://drabpol.pl/pl/automotive/blokada-alkoholowa-planowane-dzialania/}

_{⁵ http://wyborcza.pl/1,76842,15249240,Alkomaty_w_autobusach__Kierowca_nie_odpali__jesli.html}

_{⁶ L.J. Corvin, N. A. Collop; “Commercial Motor Vehicle Driver Obstructive Sleep Apnea Screening and Treatment in the United States: An Update and Recommendation Overview” [w:] „Journal of Clinique Sleep Medicine”; nr 12(1); 2016; str. 113-125.}

_{⁷ http://zdrowysen.info/dla-kierowcow}

_{⁸ http://www.osapartnershipgroup.co.uk/osa-and-driving.html}

_{⁹ http://zdrowysen.info/dla-kierowcow}

_{¹⁰ https://www.newscientist.com/article/mg23130902-700-smart-wristband-tracks-vital-signs-to-keep-truckers-moving/}

_{¹¹ http://www.gitd.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0009/34677/poradnik_organizatora.pdf}